Świat > Eurazja > Europa > Europa Środkowa > Polska > Księstwo łowickie


Księstwo łowickie

Księstwo łowickie
Ksinstwo łowickie, Ksinstwo
Lokalizacja
Informacje
Państwo Polska
Stolica Łowicz
Liczba ludności ok. 120 tys.
Język polszczyzna (literacka, gwara księżacka)
Kod samochodowy ELC (powiat łowicki), ESK (powiat skierniewicki), ES (m. Skierniewice)
Strona internetowa
Księżanki w tradycyjnych strojach w łowickiej procesji Bożego Ciała
Tradycyjny wystrój izby księżackiej w Muzeum Regionalnym im. Władysława Stanisława Reymonta w Lipcach
Kościół z Wysokienic w Skansenie w Maurzycach

Księstwo łowickie – region historyczno-etnograficzny w środkowej Polsce, na południowo-zachodnim Mazowszu, obejmujący okolice Łowicza i Skierniewic. Księstwo zamieszkane jest przez Księżaków – grupę etnograficzną wyróżniającą się odrębną tożsamością i wyjątkowo barwną kulturą materialną. Ich odrębność wynika z wielowiekowej przynależności do księstwa, które od wczesnego średniowiecza do I wojny światowej stanowiło terytorium odrębne prawnie – w I Rzeczypospolitej było kompleksem dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Z kolei w XIX w. był to majątek carów Rosji, stanowiący również oficjalną jednostkę terytorialną pod nazwą księstwo łowickie (ros. Ловичское княжество), której mieszkańcy jako jedni z pierwszych w kraju zostali uwłaszczeni.

W okresie PRL-u, podobnie jak w innych regionach Polski, przejawy lokalnej odrębności, takie jak księżacka gwara i tożsamość, były celowo zwalczane. Tożsamość księstwa i Księżaków utrzymuje się najbardziej w miejscowościach oddalonych od miast, a przede wszystkim wśród twórców ludowych; w mediach nazwy księstwo łowickie i Księżacy są używane raczej w kontekście historycznym i etnograficznym. Nie zmienia to faktu, że elementy kultury księżackiej są do dziś podtrzymywane jako część lokalnej tradycji, czyniąc z księstwa łowickiego region atrakcyjny turystycznie.

Obszar

[edytuj]

Historyczne księstwo łowickie obejmuje obszar odpowiadający w przybliżeniu współczesnemu powiatowi łowickiemu oraz zachodniej części powiatu skierniewickiego. Pod względem historycznym zalicza się ono w większości do Mazowsza; okolice Zdun i Bąkowa leżą w ziemi łęczyckiej.

Historia

[edytuj]
 Zobacz w Wikipedii: Księstwo łowickie#Historia

Od wczesnego średniowiecza do zaborów Rzeczypospolitej Obojga Narodów księstwo stanowiło kompleks dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, którego mieszkańcy, w porównaniu do sąsiadów zamieszkujących dobra szlacheckie, cieszyli się większymi swobodami. W czasach zaborów było własnością carów Rosji i oficjalną jednostką terytorialną regulowaną przez zaborcze władze rosyjskie. Od 1820 r. Joanna Grudzińska, żona wielkiego księcia Konstantego, nosiła oficjalny tytuł księżnej łowickiej. W roku 1838 Joanna Grudzińska przeprowadziła na obszarze księstwa uwłaszczenie chłopów, którzy odtąd zaczęli rozwijać oryginalną kulturę materialną.

Atrakcje

[edytuj]

Święta kościelne

[edytuj]

Popularnością cieszą się procesje, podczas których Księżacy, a przede wszystkim Księżanki, zakładają tradycyjne stroje ludowe. Do miejscowości, w których w trakcie świąt kościelnych można zobaczyć efektowne, tradycyjne procesje, należą:

  • Łowicz – historyczna stolica księstwa łowickiego, w której odbywa się największa procesja Bożego Ciała w regionie. Przyciąga ona też największą liczbę turystów. Towarzyszą jej występy lokalnych zespołów ludowych odbywające się w muszli koncertowej w parku Błonie, są tam również stragany z rękodziełem ludowym.
  • Złaków Kościelny, gm. Zduny – w Parafii Wszystkich Świętych w Złakowie nadal żywy jest zwyczaj słania trasy procesji liśćmi tataraku, które dają charakterystyczny zapach. W Boże ciało są tu stragany z rękodziełem ludowym, poczęstunek od lokalnych kół gospodyń wiejskich oraz warsztaty i potańcówki z księżackimi kapelami i twórcami ludowymi.

Muzea regionalne

[edytuj]

Liczne w regionie są regionalne muzea, które gromadzą obszerne zbiory z zakresu historii i kultury księstwa. Należą do nich:

  • Muzeum w Łowiczu – największe muzeum w księstwie łowickim. W jego zbiorach można zobaczyć liczne zabytki księżackiej sztuki ludowej z XIX i XX wieku, takie jak zabytkowe stroje i elementy zdobnictwa oraz eksponaty związane z historią samego miasta.
    • Skansen w Maurzycach – obejmuje zabytki księżackiego budownictwa ludowego zebrane w różnych miejscowościach regionu.
  • Przysiółek Złakowski – prywatny skansen w Złakowie Kościelnym prezentujący kilka zagród pochodzących z samego Złakowa i paru okolicznych miejscowości.
  • Muzeum Ludowe Rodziny Brzozowskich w Sromowie – prywatne muzeum prezentujące twórczość Juliana Brzozowskiego – księżackiego rzeźbiarza ludowego z Zabostowa – oraz jego potomków. Najbardziej rozsławiły je rzeźby, które były rzeźbione przez Brzozowskiego jesienią i wprawiane w ruch za pomocą mechanizmów. Znajdują się tam również inne elementy księżackiej sztuki i zdobnictwa ludowego, takie jak wycinanki i pająki.
  • Muzeum Regionalne im. Władysława Stanisława Reymonta w Lipcach Reymontowskich – prywatne muzeum mieszczące się w zabudowaniach dawnej farbiarni, która farbowała wełnę na stroje mieszkańcom Lipiec i okolicznych wsi. Obejmuje pamiątki po Władysławie Stanisławie Reymoncie, ale również obszerne zbiory z zakresu księżackiej sztuki ludowej oraz zabytkowe sprzęty służące do obróbki lnu.
  • Zagroda ludowa Centrum Reymontowskie – gminny skansen obejmujący parę zabytkowych budynków mieszkalnych. Leży w bezpośrednim sąsiedztwie Muzeum Regionalnego im. Władysława Stanisława Reymonta; jest miejscem licznych wydarzeń kulturalnych organizowanych przez gminę.
  • Galeria Staroci i Pamiątek Regionalnych w Lipcach Reymontowskich – prywatne muzeum prowadzone przez Zbigniewa Stania, regionalistę księżackiego pochodzącego z pobliskiego Pszczonowa. Obejmuje zabytki księżackiej kultury materialnej, a także liczne pamiątki ze zdjęć do filmu Chłopi z 1973 r. i kolekcję wielojęzycznych wydań powieści Chłopi.
  • Muzeum Czynu Zbrojnego w Lipcach Reymontowskich – prywatne muzeum obejmujące zbiory związane z działaniami zbrojnymi w okolicach Lipiec, w tym liczne sprzęty wojskowe.

Dojazd

[edytuj]

Koleją

[edytuj]

Przez region przebiegają linie kolejowe:

  • nr 1 (Warszawa–Katowice)
  • nr 3 (Warszawa Zachodnia–Kunowice)
  • nr 11 (Skierniewice–Łowicz Główny)
  • nr 12 (Skierniewice–Łuków)
  • nr 15 (Bednary–Łódź Kaliska)

Samochodem

[edytuj]

Przez region przebiega autostrada A2 oraz drogi krajowe:

  • 14 (Pabianice–Łowicz)
  • 70 (Łowicz–Zawady)
  • 72 (Konin–Rawa Mazowiecka)
  • 92 (Rzepin–Siedlce)

Galeria

[edytuj]

Zobacz też

[edytuj]