Zabytki Stary Rynek w Żarach Ratusz Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa Obwarowania miejskie (XIV/XVI w.) Kościół pw. św. Barbary, obecnie garnizonowy pw. Podwyższenia Krzyża Kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP

Pomimo poważnych zniszczeń wojennych, w Żarach zachowało się wiele ciekawych zabytków architektury i pozostał średniowieczny układ urbanistyczny. Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[11]:

   miasto    kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, ul. 11 Listopada, z lat 1914–1917    kościół szpitalny pod wezwaniem Świętego Ducha, obecnie kościół polsko-kat. pod wezwaniem Dobrego Pasterza, ul. Żagańska, z XIV wieku, przebudowany w 1702 roku    kościół cmentarny, filialny pod wezwaniem św. Piotra, wczesnogotycki z drugiej połowy XIII wieku, przebudowany w XIV wieku, XV/XVI wieku, w XVIII wieku; zbudowany z kamienia polnego. Jednonawowy z węższym i niższym prezbiterium    zespół klasztorny franciszkanów, z XIII-XIX wieku, przebudowany w XX wieku: część klasztoru przebudowana na słodownię, Kaczy Rynek 9, z XIV/XV wieku, przebudowana w XIX wieku; szkoła na fundamentach skrzydła klasztornego, pl. Botwina, nie istnieje    katakumby – krużganki na cmentarzu, z XVII-XIX wieku    kościół pod wezwaniem św. Barbary, obecnie kościół garnizonowy pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego, pl. Jagiełły, z XIV-XV wieku, przebudowany w XVIII wieku    kościół ewangelicki, obecnie kościół rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem MB Różańcowej, pl. Inwalidów 13/14, z XVIII wieku, w 1873 roku, w 1988 roku    mury obronne, pozostałości z XIV/XVI-wiecznych średniowiecznych obwarowań miejskich, częściowo odrestaurowane, fragmenty murów, dwie wieże        Brama Dolna, ul. Osadników Wojskowych, z XIV wieku, przebudowana w XVI wieku    zespół zamkowy, z XIV-XVIII wieku:        zamek Dewinów–Bibersteinów – zamek gotycki został zbudowany z inicjatywy Albrechta Dziewina w drugiej połowie XIII w., przebudowany w latach 1540–1549 przez Bibersteinów i uzyskuje renesansowy charakter        pałac Promnitzów, barokowy, zaprojektowany przez szwajcarskiego architekta Giovanniego Simonetti; został zbudowany w latach 1710–1728 jako monumentalne, czteroskrzydłowe założenie z dziedzińcem pośrodku, sąsiaduje z zamkiem        pałac ogrodowy „Akademia Rycerska”, obecnie szpital wojskowy, ul. Domańskiego, z 1725 roku        park geometryczny, ul. Domańskiego, z XVIII wieku z Błękitną Bramą z 1708 roku        dawny folwark zamkowy, ul. Poznańska, z XVIII wieku: spichrz; stajnia; budynek gospodarczy; gorzelnia; obora, cztery domy, ul. Poznańska 3-a-b-c-d    ratusz, Rynek, z przełomu XIV-XVI wieku, przebudowany w XVIII wieku, w XX wieku z renesansowym portalem    domy, ul. Armii Krajowej 2, 3a, 4, 5, 6, z XIX wieku/XX wieku    domy, ul. Artylerzystów 6, 7, 10, z XIX wieku/XX wieku    domy, ul. Bohaterów Getta 1, 23, 25, 29, z XIX wieku i XX wieku    domy, ul. Broni Pancernej 1, 6, z XIX wieku, w XX wieku    domy, ul. Śródmiejska 1, 4, 5, 7, 11, 14, 15, 20, 26, 28, z XIX wieku i XX wieku    warte uwagi są kamieniczki otaczające rynek oraz stojące przy ulicy Króla Bolesława Chrobrego – głównej arterii handlowej miasta; najstarsze pochodzą z XVII stulecia        domy, ul. Chrobrego 1, 1a, 3, 4, 5, 7, 8/8a z oficynami, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 20, 21, 23 pierwotnie kaplica, 25, 26-27, 28, 29, 35, 40, z XIV-XX wieku    dom, ul. Cicha 1, z XVII-XVIII wieku    kamienica, ul. Górnośląska 2, z XIX wieku/XX wieku    domy, pl. Inwalidów 2, 7, 11, z XVII wieku, w XVIII wieku, w XIX wieku    domy, ul. Kąpielowa 15, 24    domy, ul. Kościelna 1 z XVI wieku, 1/2 z XIV-XV wieku, 12 nie istnieje, 13, z XVII-XVIII wieku    zespół zabudowy, pl. Kościelny: dwa domy przy murach obronnych; domy nr: 7,8, 9/10, 11, 12, 13, 14; nieopodal kościoła odnajdziemy gotycką plebanię; gotycko-renesansowy budynek nadintendentury. Dzisiaj mieści się tutaj archiwum miejskie; dzwonnica z XIV wieku o wysokości 28 metrów; jest to dawna gotycka baszta obronna z początków XIV wieku, która została podwyższona i zaadaptowana na dzwonnicę w XVI wieku        kościół pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa, który góruje nad starym miastem. Jest to gotycka świątynia, której zasadniczy kształt nadano w XV w., zaś północne fragmenty murów kościoła pochodzą z XII w. W latach 1670–1672 przy wschodniej ścianie dobudowano barokową kaplicę Promnitzów    domy, pl. Lotników 9, 17, z XV wieku    domy, pl. 1 Maja 1, 1a, 3a, 4, 4a, z XIX wieku/XX wieku    dom, ul. Parkowa 1, z XIX wieku/XX wieku    dom, ul. Mieszka I 24, z XVII wieku, nie istnieje    domy, ul. Moniuszki 32, 46, 58, z XVII wieku, w XIX wieku i XX wieku    dom, ul. Nowe Miasto 10 11,12, z XVIII wieku i XIX wieku, nie istnieją oraz 24 z XVIII wieku    dom, ul. Ogrodowa 1, 2, 2a, 3, 13, z XIX wieku i XX wieku    domy, ul. Osadników Wojskowych 1/2 kamienica z 1910 roku, 10, 11, 12,13, 34, nie istnieją z XVII i XVIII wieku; oraz 31/33, 35, 40, 46,52, 53, z XVII i XVIII wieku, w XIX wieku    kamienica z oficyną, ul. Podchorążych 2, z 1907 roku    domy, ul. Podchorążych 3, 6, 7 z oficyną, 9/10, 11, 25; 26 i 35 i 38 nie istnieją; 32, 39, 40, 45, 46, z XVIII wieku i XIX wieku    domy, pl. Przyjaźni 1, 1 a, 4, 5, 9,1 7, z XIX wieku, przebudowane w początku XX wieku    kamienica, pl. Przyjaźni 11/12, z 1898 roku    domy, Rynek 6/7, 10, 11, 31, 32/33, 35, 36, z XIX wieku i XX wieku    gospoda „Pod Złotą Gwiazdą”, Rynek 12, z 1770 roku, przebudowana XIX wieku    domy, Rynek 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 37, z XVII wieku, XVIII wieku, przebudowane w XIX wieku, w XX wieku    dom, ul. Spokojna 1, z XIX wieku/XX wieku    domy, ul. Wrocławska 7, 11, 14, 16, 17, 19, 21, z XIX wieku/XX wieku    dom, pl. Zamkowy 1, z XVI wieku, przebudowany w XVIII wieku, w XIX wieku, nie istnieje    dom, ul. Zielona 1/2, z XIX wieku/XX wieku    dom, ul. Żagańska 1, 2 z XVII, 4, 9, 11, 15, 17 z XVII i XVIII wieku, 22, 23/25, 26, 34, 37a, 42, z XIX wieku/XX wieku    wieża ciśnień, ul. Lotników, z początku XX wieku    browar (ruina), ul. Jana Pawła II, z połowy XVIII wieku, nie istnieje    zespół dawny fabryki włókienniczej Stillera, ul. Kaszubska 41, z lat 1900–1902: budynek administracyjny; garaże; warsztat stolarski; warsztat elektryczny; kotłownia; magazyn    budynek produkcyjny, obecnie biurowy w zespole dawny tkalni Frenzla, ul. Broni Pancernej 6, z XIX wieku: komin przy dawnej kotłowni

Żary – Kunice

   kościół ewangelicki, obecnie kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Matki Boskiej Szkaplerznej, ul. Wyzwolenia, z 1895 roku    plebania z XVIII wieku.

inne zabytki:

   synagoga    synagoga, ul. Zaułek Klasztorny    stary cmentarz żydowski    nowy cmentarz żydowski    Zielony Las, sporą atrakcją lasu są trzy wieże, m.in. przeciwpożarowa, widokowa, zbudowana przed wojną na najwyższym wzgórzu Wzniesień Żarskich (227 m n.p.m.), oraz „Wieża Promnitza”; w pogodne dni można podziwiać z nich panoramę miasta oraz Karkonoszy; jest to ulubione miejsce weekendowych spacerów mieszkańców, przylegające do południowych granic miasta.